Tetovë, 26 maj 2020 (MIA) – “Studimi për valorizimin e Malit të Sharrit” është dokumenti kryesor prej pothuajse 700 faqeve që u përfundua në mars të viti 2020, mbi bazë të së cilit procedura për shpalljen e masivit për park kombëtar shkoi një hap më tej me një vendim të Qeverisë në 5 maj për pranueshmërinë e iniciativës. Tani pason zbatimi i një konsultimi publik dhe debati publik dhe miratimi i Ligjit për Proklamim, i cili për kategorinë Parku Kombëtar miratohet nga Kuvendi, me propozimin e Qeverisë.
Hapi kryesor në krijimin e studimit është projekti “Arritja e ruajtjes së biodiversitetit duke krijuar dhe menaxhuar në mënyrë efektive zonat e mbrojtura dhe integrimin e biodiversitetit në planifikimin e përdorimit të tokës”, i financuar nga Fondi Global i Mjedisi, i zbatuar përmes Programit të Kombeve të Bashkuara për Mjedisin e Jetesës (UNEP), ku përdoruesi kryesor është Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH), dhe në përbërësin e parë të saj, parashikon zgjerimin e rrjetit të zonave të mbrojtura në vend.“Brenda këtij komponenti, u përcaktua nevoja për përgatitjen e një Studimi për valorizimin e Malit të Sharrit dhe paraqitjen e një iniciative për shpalljen e Parkut Kombëtar Mali i Sharrit. Në kuadër të projektit të përmendur, është angazhuar një konsorcium partnerësh, Instituti i Ekologjisë dhe Teknologjisë nga Universiteti Shtetëror i Tetovës (partneri kryesor / koordinatori përgjegjës) dhe Instituti i Biologjisë në Fakultetin e Shkencave të Natyrës dhe Matematikës nga Universiteti “Shën Cirili dhe Metodi”, për përgatitjen e studimit. Studimi siguroi të dhëna shkencore (bazuar në studimet e publikuara tashmë dhe studimeve dyvjeçare në terren) mbi gjendjen aktuale të trashëgimisë natyrore për zonën e mbrojtur. Në këtë drejtim, janë zhvilluar zona të caktuara tematike, siç janë gjeodiversiteti, klima dhe pedologjia, biodiversiteti (flora, kërpudhat dhe fauna), ekosistemet dhe peizazhet. Studimi mbulon një pjesë të valorizimit të trashëgimisë natyrore dhe vlerave socio-ekonomike dhe analizës së kërcënimeve, si dhe një sërë analizash, strategjish dhe informacioni, citojnë nga UNEP, MBPZH dhe ekipi i ekspertëve, si autorë kryesorë të studimit.
Autorët në studim theksojnë se kategoria e propozuar e mbrojtjes-Parku Kombëtar, i përshtatet më së miri karakteristikave të hapësirës së Malit të Sharrit.
“Në këtë zonë, janë identifikuar një numër vlerash të larmishme të gjeodiversitetit dhe biodiversitetit. Diversiteti biologjik i Malit të Sharrit është unik dhe mund të thuhet se karakterizohet nga vlerat e mëdha që e dallojnë atë nga të gjitha zonat e tjera natyrore në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Për shkak të vlerave natyrore të jashtëzakonshme, pjesë të Malit të Shar janë identifikuar si disa nga zonat më të rëndësishme për ruajtjen e natyrës në nivelin kombëtar, rajonal dhe evropian.
Një pjesë e Malit të Sharrit përfshihet në Rrjetin Kombëtar të Smeraldit, i cili rrjedh nga detyrimet e shtetit për të zbatuar Konventën për Mbrojtjen e Jetes së Egër dhe Burimeve Natyrore në Evropë (Konventa e Bernës). Mali i Sharrit është një zonë e ardhshme potenciale “Natura 2000” me vlera të larta natyrore, por do të duhen vite studimesh për ta konfirmuar këtë. Mali i Sharrit është identifikuar në shkallë vendi si një vend i rëndësishëm ornitologjik, një zonë e konsiderueshme bimore dhe një zonë e rëndësishme fluturash. Shumica e bimëve, kërpudhave dhe kafshëve që gjenden në Malin e Sharrit kanë një regjim ndërkombëtar të mbrojtjes në përputhje me marrëveshjet e ratifikuara ndërkombëtare të vendit tonë dhe në përputhje me direktivat e BE-së për habitatet dhe zogjtë, thonë autorët e studimit.
Sipas Ligjit për Mbrojtjen e Natyrës, Studimi i Valorizimit parashikon zonimin e zonës së mbrojtur në tre zona.
Këto janë zona për mbrojtje të rreptë, zona të menaxhimit aktiv dhe zona të përdorimit të qëndrueshëm. Një regjim i duhur mbrojtjeje është parashikuar në secilën prej këtyre zonave. Për më tepër, kur tregohet se është e nevojshme, krijohet një zonë e rripit të sigurimit. Në përgjithësi, zhvillimi ekonomik i Parkut Kombëtar të ardhshëm do të zhvillohet në zonën për përdorim të qëndrueshëm, por aktivitetet do të zhvillohen në mënyrë të qëndrueshme, në përputhje me Planin për menaxhimin e zonës së mbrojtur në të ardhmen dhe Planin Hapësinor për të njëjtën (dokumentet që do të përgatiten) dhe do të jetë baza për punën e organit drejtues të ardhshëm të zonës). Në zonën e menaxhimit aktiv (ZMA) lejohen praktikat tradicionale dhe ekoturizmi, dhe zona e mbrojtjes së rreptë (ZMRr) ka si qëllim kryesor mirëmbajtjen e gjendjes natyrore të banesave dhe interesi për aktivitete ekonomike është më i vogël.
Qendra e Skijimit “Kodra e Diellit ” ndodhet në zonën për zhvillim të qëndrueshëm, i cili lejon zhvillimin e mëtutjeshëm të turizmit.
“Për të mbrojtur natyrën dhe për të përfshirë ofertat turistike në programin e ardhshëm për zhvillimin e turizmit, si pjesë përbërëse e planit të menaxhimit të PK Mali i Sharrit, funksionimi i objekteve turistike duhet të jetë i qëndrueshëm. Për sa i përket turizmit rural, në kontekstin e hulumtimit të peizazhit, zona rurale e Malit të Sharrit vlerësohet me një indeks veçanërisht të lartë të cilësisë pamore, për shkak të pamjes së ruajtur rurale, për shkak të së cilës ka një potencial të lartë për zhvillimin e turizmit rural. Peizazhi është më përfaqësues tek fshatrat Vicë, Bozovcë, Veshallë dhe Brodec. Vlen të përmenden zonat e fshatrave Xhermë, Jelovjanë, Novo Selë, Lomnicë, Kalishtë dhe Duf.
Ekziston një pjesë e veçantë në Studim që jep rekomandime për përdorimin e burimeve natyrore nga popullata.
“Sa i përket bujqësisë, përfshirë prodhimin e bimëve bujqësore dhe bagëtinë, në një zonë të përdorimit të qëndrueshëm (ZPQ) do të rekomandohet bujqësia e qëndrueshme, sipas parimeve të organikës, por natyrisht bujqësia klasike nuk do të ndalohet. Zona për administrim aktiv do të ketë rekomandime të caktuara në lidhje me madhësinë e parcelave për prodhimin e bimëve (dhe ndarjen e tyre nga bimësia natyrore), por bujqësia tradicionale do të lejohet. Blegtoria tradicionale e bagëtive është një veçori e Malit të Sharrit dhe është jashtëzakonisht e rëndësishme për mirëmbajtjen e habitateve dytësore antropogjenike, për këtë arsye kullotja konsiderohet një aktivitet i dëshirueshëm. Sigurisht që duhet të theksohet se të gjitha aktivitetet do të kontrollohen nga menaxheri, Instituti Publik Parku Kombëtar i Malit të Sharrit. Në lidhje me përdorimin e pyjeve (dhe mbledhjen e bimëve të egra), do të jetë e mundur (në mënyrë të kontrolluar dhe të qëndrueshme) të vazhdojë në zonën për përdorim të qëndrueshëm. Në zonën e menaxhimit aktiv, në përgjithësi, të gjitha aktivitetet duhet të synojnë gjallërimin e natyrës, prandaj, praktikat duhet të jenë në përputhje me qëllimet e ruajtjes së natyrës”, thuhet në studim.
Sipërfaqja e përgjithshme e zonës së propozuar të mbrojtur, Parku Kombëtar Mali i Sharrit është 54,214.08 hektarë.