Биоритамот е најважен за одржување на здравјето
Многу мудреци, филозофи, посочуваат како сé во природата делува во ритами и циклуси. Ротацијата на земјата околу нејзината оска, дневниот 24- часовен циклус кој управува со циркадијален ритам во телото, циклусите на Mесечината влијаат на плимата и осеката, исто така и на женскиот месечен циклус, промените на годишните времиња се одвиваат како да со природата раководи некој природен часовник кој исто така влијае и на нашиот биоритам . Биоритамот е најважен за одржувањето на здравјето, тоа го докажа и Frank Scheer од медицинскиот факултет од Харвард. Тој и неговиот тим тврдат дека секоја клетка во нашето тело има внатрешен часовник кој го регулира телесниот метаболизам. Одамна е забележано како некои луѓе подобро функциoнираат во текот на денот, некои касно навечер и во ноќта, додека некои во било кое време.
Кронотипот е наследен, но се менува во текот на годините
Карактеристиката на човечкото битие која што покажува во кој период во текот на денот нашите ментални и телесни функции се доминантни се вика кронотип. Интерсно е тоа што иако околу педесет отсто е генетски предодреден, тој се менува во текот на животот. Така на пример децата се дневни типови, адолесцентите се ноќни, а во позрелите години повторно почнуваме да уживаме во денот. За среќа, половина од популацијата не е ни дневен ни ноќен тип, тие се нешто помеѓу, па лесно можат да се прилагодат на промена на распоредот на спиење.
Социјален jet-lag
Што се случува доколку утринскиот тип работи ноќна смена или ноќниот тип се буди рано наутро за да вежба? Ако се обидеме да делуваме против својот кронотип и биоритам како што тврдат научниците постои можност за развивање на таканаречен социјален jet-lag. Тоа е состојба на измореност предизвикана од разликата помеѓу биолошкиот и социјалниот часовник ако обврските ги извршуваме кога ни е потребен сон. Таквата состојба може да го зголеми ризикот од низа здраствени проблеми вклучувајќи дијабетeс, прекумерна телесна тежина, депресија, воспалителни заболувања.
Ноќните типови се повеќе загрозени
Стручњаците тврдат дека ноќните типови повеќе патат од хронична ненаспаност во однос на утринските типови бидејќи одат касно во кревет, а наутро мораат да се разбудат рано и да одат на работа. Временското скратување на сонот значи дека ја скратуваме последната фаза, фазата Рем, односно сонувањето, што може да доведе до слабост во помнењето и зголемување на осетливоста за болка.
Покрај тоа ненаспаноста може да резултира со зголемено внесување на јаглехидрати посебно шеќери за 35-40 % повеќе. Кога ќе се додадат закуските во доцните ноќни саати на кои што често не може да се одолее се доаѓа до заклучокот дека ноќните птици би можеле да бидат подебели од ранобудните, што може неповолно да влијае на целокупното здравје.
Зголемувањето на телесната тежина и промените на метаболизмот поврзани со касното легнување
Истражувањето на Frank Scheer покажало дека личностите кои својот најголем дневен оброк го консумираат до 15 часот во текот на денот побрзо губат на тежината , него оние кои најголемиот оброк го консумираат во доцните часови. Може да се претпостави дека зголемената телесна тежина и метаболичките пореметувања прераснаа во епидемија воглавно поради зголемената будност во касните саати, и касните оброци кои изобилуваат со маснотии и јаглехидрати. Ние и нашиот метаболизам сме–контролирани од циркадијалниот ритам на сон и будност така што сме прилагодени да се храниме во текот на денот а не во ноќните часови. Делувајќи спротивно на овој ритам можеме да предизвикаме различни здравствени проблеми.
Како полесно да се пре програмираме
Иако со раѓањето ни е вграден одреден кронотип на кој припаѓаме, со силата на волјата можеме барем малку да го промениме својот внатрешен биоритам. Ако сакате да станувате порано и притоа да се чувствувате наспано треба да почнете порано да одите на спиење. Целта е постепено да ги репрограмирате умот и телото. Секои два дена поместете го времето за спиење за десет минути понапред. За околу две недели ќе започнeте да одите за еден час порано на спиење. Пред спиење избегнувајте активности кои ќе ве активираат психички како гледање телевизија, читање книга, друштвени мрежи и сл. Запомнете дека начинот на кој го завршувате денот може да влијае на квалитетот на сонот. Потрудете се пред заминување во кревет да биде во опуштена и позитивна атмосфера.
Анета Начевска
Спец. по медицинска психологија
Neuromedica
www.neuromedica.com.mk