Брисел, 3 март 2015 (МИА) - Европската агенција за животна средина (ЕЕА), денеска го издаде најновиот извештај за сосотојбата во однос на заштитата на животната средина во Европа, при што за Република Македонија е наведено дека има подобрување во многу области од интерес за заштита на животната средина.
Како што јавува дописникот на МИА од Брисел, овој извештај, кој се издава на секои пет години, покажува дека во Македонија е зголемена свесноста за овој проблем, дека има вложување на национално ниво за редукција на емисиите на штетни гасови, но дека е потребно понатамошно подобрување со цел усогласување со Протоколот од Кјото.
Донесувањето и спроведувањето на националното законодавство, според овој извештај, покажува напори за постигнување одржлива заштита на животната средина во Македонија. Токму подготовките на извештајот се врз основа на „Законот за животна средина" и посебните закони, Правилникот за формата, содржината, целите, методологијата, изворите на податоци и извештај од оценувањето, исто така беа усвоени.
- Според член 45 и 46 од Законот за животна средина, заштита на животната средина, Македонскиот информативен центар за животна средина развива извештаи и придонеси за меѓународни форуми. Извештаите вклучуваат извештај за квалитетот на животната средина, Индикатори за животна средина и еколошка статистика. Со овој Правилник се пропишува употреба на движечка сила, притисокот, државата, влијанието, рамките за одговор, индикаторите, ИКТ-алатки, како и обезбедување на анализа и толкување, се наведува во извештајот на ЕЕА.
Во клучните наоди на Извештајот за состојбата на животната средина ЕЕА наведува дека загадувањето на воздухот од 2002 до 2011 година, во Македонија покажува флуктуирачки тренд на сулфур-диоксид (СО2) и НОх (нитрик оксид и нитроген диоксид). Во меѓувреме, Јаглерод-моноксидот се зголемил во текот на периодот од 2002 до 2008 година, а потоа се намалил во текот на периодот 2008-2011 година. Емисиите, како и мерките и програмите за намалување на загадувањето не се главна причина за намалувањето, туку прашањата поврзани со бизнис-праксата, производството на енергија, индустриски процеси, итн
Вкупните емисии по сектори, според Избраната номенклатура за загадување на воздухот (СНАП), се должи на процесот на согорување (60 проценти), транспортот (30 до 40 отсто), производство процеси (30-35%), и друго. Квалитетот на воздухот, според ЕЕА, во Македонија не покажува зголемување над граничните вредности и на прагот на алармирање за концентрација на Сулфур-диоксид, Јаглерод-моноксид и нитрик-оксид. Надминување на озонските целни вредности годишно е забележано во текот на летото, поради зголемување на сончевата радијација.
- Надминување на граничните вредности на честички до десет миркометри во големина (ПМ10) на дневна основа, резултираше со надминување на годишниот просек на граничната вредност. Честичките на загадување го следат трендот на ПМ10 и остануваат предизвик за иднината, се наведува во овој извештај за животната средина во нашата земја.
Вкупната потрошувачката на супстанциите што го осиромашуваат озонот (ОДС), според Европската агенција за животна средина се намали за повеќе од 99 проценти во Македонија, во периодот од 1996 до 2012 година и сега изнесува само 13 тони, од кои 75 отсто од вкупната потрошувачка е во пената и секторот за фрижидери. Притоа, се нотира дека не постои домашно производство на супстанци што го осиромашуваат озонот.
Вкупните емисии на стакленички гасови (ГХГ) меѓу 2000 и 2009 година се намалени за 28 проценти. Притоа, ЕЕА оценува дека остриот пад од 12 отсто, што се случил меѓу 2008 и 2009 година во Македонија, се должи на глобалната економска криза и влијанието над индустриското производство и енергетските потреби. Емисиите на стакленички гасови од секторот се: енергија 73 проценти, земјоделството 10-13 отсто, ѓубриво седум отсто и индустрија седум проценти.
Водата е под притисок од климатските промени и антропогени активности. Употреба на слатководни ресурси во Македонија флуктуира во текот на периодот 2002-2011 година и се зголемила во 2004 година, како резултат на преработувачката индустрија. Клучни потрошувачи се: земјоделството 42 проценти, индустријата 29 отсто, домаќинствата со 24 отсто и производство на енергија 2 отсто.
Водоснабдувачките системи се управувани од страна на јавните претпријатија. Стапката на конекција во урбаните области е меѓу 82 и 100 проценти, при што 1,2 милиони жители се приклучени на јавните системи за водоснабдување. Во руралните области, стапката на приклученост е меѓу 10 и 100 проценти.
- Квалитетот на водата е во рамките на граничните вредности, како што е пропишано во Уредбата за категоризација на вода. Во градовите, побарувачката за вода за пиење е 0,300-0,400 метри кубни по жител на ден, додека во руралните средини е 0,250 метри кубни по жител на ден. Санитарно-хигиенската состојба на водата за пиење е во рамки на граничните вредности, наведува Европската агенција за животна средина за Македонија.
Според ЕЕА, само „Дрисла" ги исполнува критериумите на ЕУ од Директивата за депонии. Во 2008 година, 74 отсто од собраниот комунален цврст отпад завршил на депонија. Ова се зголемило на 99,74 проценти во 2012 година, како резултат на зголемената покриеност на национално ниво за комунален цврст систем на наплата. Сепак, европската агенција утврдува дека околу 1.000 неконтролирани депонии во руралните средини и понатаму претставуваат предизвик.
Во 2012 година, учеството на рециклирано пакување било 12 проценти од вкупните пакувања што се пуштаат на пазарот, но рециклирани стапка на материјали изнесува: стакло 0,31 проценти, пластика 19 отсто, хартија и картон 18 проценти, метални пакувања четири отсто. Целта за одредени области е 12 отсто од територијата (до 2020 година), во согласност со Просторниот план.
- Во моментов, националните паркови се до пет проценти, природни споменици три проценти и еден отсто за повеќенаменските подрачја, како дел од вкупните одредени области. Најголема пренамена на земјиште се случува во листопадните шуми, кои се претвораат во преодни шуми со грмушки. Ова резултира со 45 отсто од вкупниот број на промени, поради сечење на дрва и шумски пожари. Во меѓувреме 14 отсто од вкупните промени се должат на пошумување, наведува ЕЕА за Македонија.
Законот за животна средина е основа за политиката за животна средина и нејзиното управување, со што се обезбедуваат водечките принципи и инструменти на политиката. Во последниот извештај на Европската комисија за напредокот, се забележува целосна транспозиција на оценувањето на влијанието врз животната средина, за стратегиска оцена на животната средина и учество на јавноста и информации за Директивите за животната средина. Одреден напредок е забележан во согласност со Директивата ИНСПИРЕ и Директивата за еколошки криминал, а постои значителен напредок за Директивата за тешки метали и бензински пумпи.
Во 2012 година, Националниот план за заштита на квалитетот на амбиентниот воздух беше усвоен, се утврдува во овој извештај за Македонија, при што се наведува дека се презменеи и мерки за транспортот, енергетиката, индустријата, земјоделството, загадувањето на воздухот и квалитетот на воздухот. Програмата за постепено намалување на емисиите на загадувачките супстанции на национално ниво содржи проекции за периодот од 2012 до 2020 година и мерките за намалување.
Специфични политики, според ЕЕА стимулираат структурни индустриски промени, со бенефиции за мали енергетски интензивни индустрии, подобрување на технологии, опрема и системи, користење на обновливи извори на енергија во емисијата на интензивни области како што се домаќинствата и индустријата. За Македониај е наведено дека се потребни напори за интегрирање на климатските промени во другите секторски политики и дека се донесени закони за информирање на потрошувачите за потрошувачката на гориво и емисиите на јаглерод-моноксид за новите патнички автомобили.
- Урбаните транспортни политики имаат за цел да се подобри протокот, сообраќајот, како и улогата на транспортната инфраструктура во намалувањето на стакленичките гасови. Патничките автомобили се доминантен начин на превоз на патниците, со учество од 77 отсто во вкупниот број на минати километри по патник, што влијае врз животната средина и здравјето на луѓето, наведува Европската агенција за животна средина.
Се потенцира дека со донесувањето на Законот за управување со отпад и Националната стратегија за управување со отпад (2008-2020), како и Националниот план за управување со отпад (2009-2015), продолжено е успешното усогласување на македонското со европското законодавство во овој дел. Па, се наведува дека интегрирано регионално управување со отпадот е приоритет и инвестициите во овој дел треба да се зголемат во Македонија, особено оние што се фокусираат на сепарирање на отпадот и рециклирањето.
- Мониторингот и информацискиот системи треба и понатаму да се развиваат и во нив да се инвестира, заедно со јакнење на институционалните капацитети на централно и локално ниво. Координација меѓу институциите и учество на јавноста во процесот на донесување на одлуки е многу потребно, бара ЕЕА во извештајот за нашата земја.
Развој на национални основен сет на индикатори, во согласност со европскиот, како што се наведува во овој извештај, ќе и овозможи на Македонија да се оценува и мери со земјите на Европската унија. Овој извештајот се предвидува дека ќе овозможи поефикасно креирање на политики, донесување одлуки и поголема свест на јавноста во нашата земја за важноста на животната средина, со можност за Интегрирани примери за оцена на животната средина и предвидливи методологии.