6 tetor 2022
(Wiener Zeitung)
BE-ja ftoi 17 vende në takimin e parë të Komunitetit politik evropian. Presidenti francez Makron parashikon platformë në shtetet të cilat nuk mund ose nuk duan të hyjnë në BE – ose madje edhe nuk do të duhet?
Të enjten në Pragë, pritet një tubim i madh: përveç shefave të shteteve dhe qeverive të 27 anëtarëve të BE-së, kryetares së Komisionit Evropian, Ursula fon der Lajen dhe kryetarit të Këshillit Evropian, Sharl Mishel, janë ftuar përfaqësues të lartë. të 16 vendeve të tjera evropiane, si dhe nga Turqia. Midis tyre janë vendet e Ballkanit Perëndimor, si dhe Zvicra, Norvegjia, Britania e Madhe dhe Ukraina. Në ftesë përshkruhet pse një grup i tillë heterogjen takohet në kryeqytetin çek: “Qëllimi është që të promovohet dialogu politik dhe bashkëpunimi politik për të zgjidhur çështjet me interes të përbashkët, si dhe për të promovohet siguria, stabiliteti dhe prosperiteti për forcimin e kontinentit evropian”.
Iniciativa e re quhet Bashkësia politike evropian (BPE). Ideja e kësaj iniciative është që vendet joanëtare të jenë më të lidhura me BE-në. Megjithatë, kjo formë bashkëpunimi dhe integrimi nuk duhet të rezultojë në anëtarësimin në BE. Truri i BPE-së është presidenti francez Emanuel Makron. Në maj, menjëherë pas rizgjedhjes së tij, ai mbajti një fjalim mbi politikën evropiane. Mesazhi i tij themelor ishte: “Duke e pasur parasysh shkallën e integrimit dhe ambiciet e saj, BE-ja nuk mund të jetë mjeti i vetëm për strukturimin e kontinentit evropian në afat të shkurtër”.
Kjo deklaratë ka për qëllim kryesisht Ukrainën dhe Moldavinë. Të dy vendet aplikuan për të hyrë në BE menjëherë pas fillimit të pushtimit rus. Dokumenti u nënshkrua nga presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyi, duke qëndruar në shkallë dhe në një tryezë të ngritur me nxitim, me thasë me rërë të grumbulluar në sfond. Krerët e shteteve dhe qeverive të BE miratuan kërkesat e të dy vendeve në qershor. Megjithatë, “po”-ja fillestare duhet kuptuar vetëm si një gjest, Mkroni pret që Ukraina me dekada të tëra nuk do t’i përmbushë kriteret për anëtarësim.
Më shumë se një bashkësi ekonomike
Makroni është skeptik edhe për pesë vendet që kanë qenë kandidate për anëtarësim në BE prej vitesh: Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Serbia dhe Turqia. Maqedonia e Veriut bëri përpjekjet më të mëdha në mesin e vendeve të Ballkanit Perëndimor, duke zgjidhur mosmarrëveshjen e emrit me Greqinë dhe më vonë duke u përshtatur me Bullgarinë në interpretimin e historisë së përbashkët dhe të drejtave të bullgarëve etnikë në Maqedoninë e Veriut. Ajo ka qenë një kandidat zyrtar për anëtarësim në BE që nga viti 2005 dhe Komisioni i BE rekomandoi fillimin e negociatave të pranimit disa vite më parë. Por vetëm në korrik të këtij viti mundi i investuar u shpërblye. BE ka nisur negociatat e anëtarësimit me Maqedoninë e Veriut dhe gjithashtu me Shqipërinë.
Derisa qeveria federale austriake angazhohet që BE-ja t’i përfshijë të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, Franca tradicionalisht i ka frenuar ato. Makron dëshiron që BE të reformojë institucionet dhe proceset vendimmarrëse përpara zgjerimit. Barbara Lipert nga Fondacioni për shkencë dhe politikë shkruan në analizën e publikuar se fokusi është në legjitimitet dhe efikasitet më të madh. Presidenti francez është gjithashtu në favor të reformave fiskale, ekonomike dhe të politikës së mbrojtjes.
“Kjo nuk e përjashton rishikimin e marrëveshjeve evropiane”, thotë Lipert, duke i analizuar pasojat me ndikim të gjerë. Një detyrë kaq e madhe është iluzore për sa kohë që në Union dominon lufta e Rusisë në Ukrainë, kriza energjetike dhe inflacioni. Shefat e shteteve dhe të qeverive të BE-së do ta diskutojnë këtë në samitin joformal të premten. Megjithatë, takimi i BPE-së një ditë më parë tregon se Makron nuk po e humbë nga sytë projektin Bashkësia politike evropiane. Ai sheh në të “një hapësirë të re bashkëpunimi në fushën e politikës, sigurisë, energjisë, transportit, investimeve në infrastrukturë dhe lirinë e lëvizjes, veçanërisht për të rinjtë”.
Makron gjithashtu bën të qartë: “BPE duhet të jetë më shumë se vetëm integrim ekonomik, siç kanë krijuar BE-ja dhe tre vendet anëtare të Asociacionit evropiane për tregti të lirë me Zonën ekonomike evropiane,” shkruan Barbara Lipert, duke iu referuar Islandës, Norvegjisë dhe Lihtenshtajni.
Frika britanike nga rrëmbimi
Meqë shumë gjëra janë ende shumë të paqarta, idetë e Makronit, sipas të cilave BPE duhet të jetë vetëm një instrument për të qetësuar kandidatët për qasje në BE, kanë hasur në kritika. Idetë për “Evropë qendrore” dhe “Evropë me dy shpejtësi” mund të ripaketohen.
Megjithatë, në takimin e BPE-së janë të ftuara edhe vendet që nuk kanë ambicie për t’u kyçur. Kjo i përket Norvegjisë, Zvicrës dhe aq më tepër Britanisë së Madhe, e cila u largua nga Unioni.
Kryeministrja Liz Tras hezitoi për një kohë të gjatë përpara se të pranonte ftesën për takimin në Pragë për shkak të shqetësimeve rreth mbështetësve të Bregzitit në Partinë Konservatore.
Tras kërkoi nga BPE-ja që të mos dalin institucione të reja dhe të ketë një ekuilibër midis vendeve të BE-së dhe shteteve-joanëtare. Për të enjten në Pragë nuk është planifikuar asnjë deklaratë zyrtare përmbyllëse.