Професорот Владо Бучковски имал неколку амплитуди во политичката кариера. Бил на највисоките позиции во државата и во својата партија СДСМ, а се нашол и поблиску до маргините, како што е случајот денес. Но едно останува негова константа целото ова време - тој е човек кој не избегнува да каже што мисли, без оглед дали тоа некому ќе му се допадне или не. Затоа секогаш е интересен соговорник...
Веќе е сосема јасно дека ќе има нови контроверзии околу учеството на опозициските партии на прославата по повод јубилејот, 20 години независност. Како очекувате да помине 8 септември?
Многу жалам што се пропушти можноста да се демонстрира заедништво на овој значаен ден за земјата и за целиот народ. Евидентно е дека централната прослава ќе се одржи без присуство на опозицијата, што не е добро. Мораше да се најде начин, свечениот момент да помине во амбиент каде би дошло до израз она што е факт - дека во изминатите 20 години одговорноста за состојбите во државата заеднички ја делеа, пред се’ најголемите партии, СДСМ и ВМРО ДПМНЕ. Тоа ќе беше многу добра порака за нашите граѓани, кои се веќе изморени од нагласените поделби, дека барем за нешто може главните политички сили и најголеми виновници за поделеното општество во кое живееме, да најдат заеднички јазик.
Лично Вие, сметате ли дека Вашата партија прави грешка што ја бојкотира прославата?
Мојот став е дека СДСМ можеше да избере поинаков начин за да го искаже своето несогласување. Неоставањето простор за организаторот да поправи некои работи, значи дека ние заличуваме на ВМРО ДПМНЕ од минатото. На прославата по повод добивањето статус кандидат за членство во Европската Унија, во декември 2005. не дојде никој од ДПМНЕ. Тие тогаш велеа дека е тоа „партиска журка“ и оти не сакаат да присуствуваат на таква прослава. Сега, изговорот на СДСМ е дека свеченоста ќе се искористи за промоција на дел од проектот „Скопје 2014“, за кој се согласувам дека има неколку мошне контроверзни решенија, пред се’ Триумфалната капија и Музејот на ВМРО, односно на Револуционерната борба. Но сепак, ова ќе го стави СДСМ на незгоден тест, дали отсега натаму, за сите манифестации кои ќе се одржуваат во центарот на градот, партијата ќе го има истиот став. За мене е тој преригиден и објективно јас како член на СДСМ го почитувам, но не се согласувам со него. Мислам дека ние требаше да бидеме над оваа ситуација и да најдеме начин како да се дистанцираме од сето она што веројатно власта ќе се обиде да го направи како своја промоција. Ова е уште еден доказ дека продолжуваат поделбите во нашето општество и јас не сум воопшто среќен поради тоа. Недостасува комуникација меѓу двата политички ривала и доведени сме во ситуација да ако нема некој спортски успех, како сега на кошаркарите, да не може да ги видите сдсмовците и вмровците да слават нешто заедно. Во секој случај, кога би се сакало да се најде начин, проблемот би се надминал.
Имавте ли партиска дебата на оваа тема? Кој реши да се бојкотира централната прослава?
Тоа не го знам. Во моментов јас сум само член на дипломатскиот совет и не учествувам во раководењето на партијата, така што може само да претпоставувам во кој состав е донесена одлуката. Веројатно тоа е Извршниот одбор, кој ни е највисок партиски орган меѓу две седници на Централниот одбор. Претпоставувам дека е така затоа што решението го соопшти секретарот, односно вториот човек на партијата. Се разбира, кога зборувам на оваа тема, не сум критичен само кон СДСМ. И ВМРО ДПМНЕ мораше да ги искористи искуствата од претходните прослави. Немаше да промени ништо ако вклучеа во Организацискиот одбор некој од бившите претседатели на Собранието или од министрите за култура. Напротив, ќе се дадеше форма како што порано било својствено. Тоа е еден од аргументите на нашиот секретар Андреј Петров, кој се повикува на оној Организациски одбор од прославата на стогодишнината на Илинден, во 2003 година. Во таа ситуација организаторот даде можност да се слушне и некоја забелешка од тогашната опозиција, иако тие не променија ништо и немаа речиси никакво влијание врз програмата на прославувањето сто години од Илинденското востание. ВМРО ДПМНЕ сега не го направи дури ни тоа, а требаше.
Во што е клучната разлика во начинот на владеење меѓу СДСМ и ВМРО ДПМНЕ?
Јас, по дефиниција, сметам дека иманентно за социјалдемократите е поголемата демократичност. Поинаков е стилот на владеење на Груевски, како и на Георгиевски, меѓу другото и заради нивната организација на партијата, каде несомнено доминантна е улогата на претседателот, кој има право да ги именува лично членовите на највисоките партиски органи. Кај нас се обидуваме преку демократијата, која ја фингираме или ја пренесуваме на делегатите на конгресот, да се приближиме повеќе до нашето членство. Но, генерално говорејќи за внатрепартиската демократија, секогаш се сметало во изминатите 20 години дека СДСМ остава повеќе простор за поинакво мислење. Инаку, во практикувањето на власта се разликува ВМРО од СДСМ по тоа што е очигледно дека популизмот, кој моментно е многу продуктивен за Груевски, веројатно ќе биде и во иднина одлика на владеењето и на некои други гарнитури на ДПМНЕ. Тие се обидуваат на тој начин да се прикажат како народна партија, поблиска до обичниот човек, а конзервативизмот го демонстрираат со нагласеното приближување на државата кон црквата. Тука спаѓа и промовирањето на таканаречените традиционални, семејни вредности. Она што мора да му се признае на премиерот е дека има повеќе чувство за кодот на просечниот Македонец и затоа се нивните политики во овие пет години поприфатени од народот.
Ќе се согласите ли дека некои од постапките кои денес жестоко ги критикувате кај актуелната власт, ВМРО ДПМНЕ всушност ги видела од вас? На пример, притисокот врз медиумите преку селективно и тенденциозно испраќање инспекции, не му беше непознато и на СДСМ. Вие тоа го правевте пред нив. Истото важи и за партизирањето на државната администрација, сомнителните тендери, нетранспарентноста...
Лошите практики и лошите политики на СДСМ очигледно биле инспирација за дел од потезите на ВМРО ДМПНЕ. На нашите критики ние често се соочуваме со нивниот одговор: „па, и вие така правете“. Кога им укажувавме дека е уништена независноста на судството, возвраќаат: „во 1996. и вие во Парламентот ги избиравте судиите според партиски списоци“. Или кога збориме за слободата на медиумите, тие се навраќаат на периодот кога постоеја само изданија на НИП-от и МТВ. Факт е дека дел од проблемите се провлекуваат во нашето општество независно дали е на власт СДСМ или ДПМНЕ, што значи дека има сегменти каде се копираме меѓусебно.
Имате ли впечаток дека странците го поддржуваат Груевски? Од телеграмите што ги обелодени Викиликс може да се заклучи дека СДСМ го сметаат за покооперативен, но сепак, и’ дадоа на владата 220 милиони евра непосредно пред изборите. Сигурно тоа не беше случајно.
Моето искуство говори дека меѓународната заедница секогаш ги поддржува оние кои владеат со ситуацијата. А што се однесува до парите од ММФ пред избори, мислам дека се една од главните причини за изборниот резултат, и затоа СДСМ мораше да бара замрзнување на тие средства. СДСМ, генерално, во предизборието направи серија грешки, а една од нив беше што фокусот на своето внимание и притисокот не го насочи кон овие 220 милиони евра, туку кон „А1“ и затворањето на другите медиуми од „Перо Наков“.
Што се однесува до СДСМ, кога според вас се случи пресвртниот момент по кој колата тргна надолу?
Мислам дека е клучно тоа што од 2002. до 2006. имавме тројца премиери. Голема штета направи заминувањето на Црвенковски во претседателскиот кабинет и тактизирањето со изборот на негов наследник. Шест месеци имавме колективно раководство со мене, Радмила Шеќеринска и Илинка Митрева, а Хари Костов беше премиер, како некое соломонско решение додека не избереме претседател на партијата. Тука го загубивме чекорот. Инаку, мислам дека и покрај сите проблеми што ги имаше на почетокот, таа коалиција меѓу СДСМ и ДУИ, направи многу, особено на меѓународен план. Македонија стана миленик на Западот и лидер на западниот Балкан, но не успеавме да го направиме следниот чекор, кој е многу битен за македонскиот граѓанин, а тоа е економски просперитет и подобрување на социјалната положба. Ни извадија „на нос“ дел од нашата програма, за вработување по еден член од секое семејство. Тоа доминираше во кампањата на ДПМНЕ во 2006. Не бегам ни од својата одговорност. Иако направивме многу, граѓаните бараа повеќе. Во такви околности ние мораше подиректно да демонстрираме во последната година посветеност на решавање на секојдневните проблеми на луѓето, а не толку да бидеме преокупирани со меѓународната поддршка. Втор клучен момент е нашето лошо менаџирање на новата територијална организација. Тоа испровоцира референдум, кој го предводеше ДПМНЕ и тие 400 и нешто илјади граѓани што гласаа тогаш против законот, беа јадрото кое го донесе Груевски на власт во 2006 година.
Дали Црвенковски го напушти кормилото на СДСМ и реши да стане претседател на државата во 2004., затоа што во тој момент мислеше дека ВМРО ДПМНЕ е засекогаш победена по нивното владеење во претходниот мандат од 1998 до 2002?
Мислам не. Мој впечаток е дека тој се чувствуваше многу изморен и оти уште во 2002. беше подготвен да му препушти на некој друг да ја предводи владата. Свесно го избра претседателскиот кабинет за да здивне. Политиката во држава како Македонија ги троши луѓето, па и најхаризматичните.
Дали СДСМ е подготвена подолго време да биде опозиција? Според сегашната консталација на односи тоа ви се наметнува како реална состојба.
СДСМ е веќе доста долго во опозиција, пет години. Досега најдолг опозициски стаж има ВМРО од 1992. до 1998., но тој ВМРО успеа во 2006. да победи на локалните избори во неколку битни градови, вклучувајќи го Скопје. До следните први избори, а тоа се локалните во 2013., СДСМ ќе биде во опозиција седма година и ако не направи успех тогаш, тоа ќе е лош предзнак и за наредните парламентарни. Затоа велам дека судбината на нашата партија ќе зависи од успехот на локалните избори. Со нив се поврзува и политичката судбина на Црвенковски и на овој начин на раководење.
Верувате дека во таква ситуација ќе се случат крупни кадровски промени?
Јас очекував и сега Црвенковски да биде многу покритичен за состојбите во партијата и поинаку да ги влече потезите. Неговиот мандат завршува во 2013 година, што коинцидира со локалните избори кои ги споменав, и само успех тогаш би го продолжил неговото водење на партијата. Ни тој, ни никој веќе нема бланко поддршка. Се очекува победа и ништо друго. Создавањето атмосфера дека ако си втор на парламентарните избори и си го зголемил бројот на гласови е охрабрување и се смета за успех, не поминува доколку и следниот пат бидеш убедливо втор во поголемите општини. Нас ни треба да ја смениме власта, а не само да бидеме се’ посилна опозиција.
Постои ли во СДСМ свест дека некои од сегашните фронтмени на партијата, особено поактивните во Парламентот, не се многу омилени кај народот? Без оглед на нивниот интелектуален капацитет, енергичноста и ангажираноста, создаваат повеќе одбивност со своите настапи отколку што привлекуваат симпатии.
Она што сигурно го знам е дека таа свест постои во членството, бидејќи лично се осведочив во тоа. Со мојата серија колумни во „Дневник“, кога се осврнав на изборниот резултат и го критикував начинот на кој се однесуваат неколкумина кои се постојано околу претседателите во последниве десетина години, предизвикав реакции кај поконзервативниот дел од нашите членови. Дури и тие што гласаат за СДСМ без оглед кој е на листите, имаат потреба од промени. Се’ погласни се во општинските организации дека нас ни треба промена на ударниот тим, односно на првиот состав кој го претставува СДСМ, независно дали тоа беше вчера на изборите или денес во Парламентот. Станува очигледно дека сега имаме петмина, шестмина, освен Црвенковски, кои се раководство и ги влечат сите потези. Нашите поддржувачи чувствуваат дека е време за сериозно кадровско освежување на сите нивоа. Сега тоа е главното исчекување, односно дали тој бран на евентуални промени ќе ги зафати и Централниот и Извршниот одбор. Би било логично да се случи така, а што ќе биде, ќе видиме. За жал, јас сум сомничав, бидејќи очекував да се случи побргу. Се плашам дека ќе немаме време, зашто наскоро почнуваат калкулациите кој да биде кандидат за градоначалник, а кој да се најде на советничките листи. Ќе почне внатрепартиско ривалство, кое може да биде контрапродуктивно, ако навреме не се превенира.
Кој би ја спровел таа евентуална промена? Општо е познато, а и самиот тоа го признал, дека Црвенковски не е многу вешт во изборот на вистинските луѓе.
И јас го делам мислењето дека одамна СДСМ немал вака сиромашна кадровска понуда. Ќе бидам малку субјективен, но сметам дека е реално ако се каже оти од 1998. до 2002., кога бевме опозиција, првата петорка на партијата имаше многу поголемо влијание во јавноста отколку што е денес. Потпретседатели бевме јас, Шеќеринска и Митрева, а секретар Ѓорѓи Спасов. Подоцна со вклучувањето на Никола Поповски се создаде силна комбинација која даваше можност не само претседателот Црвенковски, туку повеќемина, со релевантните настапи во јавноста да го држат нивото на паријата на рамниште кое не’ правеше да бидеме пред ВМРО ДПМНЕ. Сега очигледно е дека во изминатите две години, помладите кои застанаа во раководството, не ја искористија шансата. Јавноста како да останува индиферентна за нивните настапи. Пред се’, тука мислам на нашиот секретар Андреј Петров и на потпретседателите Зоран Јовановски и Гордан Георгиев. Ана Павловска е само седум-осум месеци потпретседател, и бидејќи мене ми е блиска колешка и пријателка, па можеби сум субјективен за неа, но сметам дека има можности да придобие повеќе од јавното мислење. Сепак, тоа зависи од неа. Во секој случај, имаме сериозен кадровски проблем, кој треба Црвенковски да го разреши. Убеден сум дека направи погрешна проценка што се заблагодари на искусните и ги пасивизираше. Требаше да даде период на транзиција, каде заедно функционираат тимот од 2002. со новата екипа.
Каков Ви е личниот однос со Црвенковски денес?
Коректен, но не таков како во времето кога бев еден од неговите најблиски соработници.
Комуницирате ли воопшто?
Кога ќе се видиме се поздравуваме толку срдечно колку што тој и јас чувствуваме дека во моментот треба да демонстрираме срдечност. Од изборите до денеска не сме имале официјална средба или состанок на кој би разговарале на теми битни за СДСМ.
Каква Македонија ќе прославува 30 години независност?
И покрај сите погрешни политички потези, ќе бидеме членка на НАТО и на ЕУ. Убеден сум во тоа.
Миодраг Мишолиќ