Децата по природа се љубопитни и „впиваат“ сè што ќе слушнат. Затоа, родителот мора да биде свесен за она што го кажува и да се погрижи зборовите да не повредуваат и да нема последици од тоа. Британскиот психолог Анџела Карања вели дека однесувањето, вредностите, уверувањата и ставовите лесно се пренесуваат со набљудување, слушање и имитирање на повозрасните.
– Како млади луѓе со неразвиен мозок, децата немаат ментални вештини да го прегледаат она што им е претставено и да увидат дали тоа е добро или лошо. Колку е помладо детето, толку се пострашни последиците. Потсвеста е отворена и субјективна на секакви предлози пред седумгодишна возраст децата не размислуваат, особено не објективно, појаснува таа.
Карања вели дека децата почнуваат да учат да размислуваат сами по седумгодишна возраст. Но, и тогаш продолжуваат да го следат примерот на своите родители. Чувствителни се на својата околина, особено на домашната средина, па според семејниот психологот, има повеќе теми за кои никогаш не треба да се разговара пред децата.
1.Лоши зборови за другиот родител и членовите на семејството
Многу го прават тоа во лутина или како одмазда. Карања вели дека тоа не е добро бидејќи тогаш детето се доживува себеси како такво.
– Таквите работи може да создадат внатрешна поделеност кај детето и да донесат тешкотии. Детето ќе знае дека има дисхармонија и ќе се појави омраза, вели Карања.
2.Стравови
Психологот советува родителот никогаш да не зборува за пари или болести пред деца, бидејќи тие се стремат светот да го толкуваат како родителите. Кога родителите се исплашени и зборуваат за грижи и стравови, тоа се пренесува на детето.
– Ваквите теми само ќе го оптоварат детето со загриженостите, а тоа се обврските на возрасните кои децата не можат да ги ублажат. Кога родителите разговараат со децата за грижите на возрасните, тие ги ставаат во беспомошна положба за којашто се знае дека го попречува нормалниот развој на детето, предупреди таа.
3.Самоотфрлање и самопрезир
Родителите никогаш не треба да зборуваат негативно за себе пред децата. Некои примери на изрази што треба да се избегнуваат се „не можам да направам ништо како што треба“, „неуспешен сум“, „дебел сум“, „грд сум“…
– Детето ве гледа како водач и колку позитивно можете да влијаете на него, кога не верувате во себе? Потоа го учите детето со демонстрација дека е во ред да не верувате во себе, истакна Карања.
4.Разочарување поради самото постоење на детето
Изјавите како „никогаш не требаше да се родиш“ – никогаш не треба да му се кажуваат на дете, дури и ако верувате дека е вистина.
– Не треба да се нарушуваат самодовербата, самодовербата и идентитетот на детето. Како психолози, знаеме дека верувањата на луѓето имаат големо влијание врз нивната (на детето) самодоверба и способности. Така, кога родителите им пренесуваат обесхрабрувачки уверувања на своите деца, дури и ако тие им велат дека не можат да направат нешто, децата сметаат дека се неспособни, објаснува психологот.
5.Како да се чувствувате или да не чувствувате
– Секој од нас има право на емоции и затоа на детето не треба да му се кажува да не е тажно. Тоа ги обезвреднува и го поттикнува штетното верување дека треба да останете смирени и да се насмевнете дури и кога „Ве боли срцето“. Сакаме децата да знаат и да разберат дека е во ред кога не сте добро бидејќи тоа е биолошки и здрав процес, додаде таа.
6.Споредување со другите
Споредувањето споре стручњакот, може да доведе до тоа детето да се понижува себе или другите.
– Да му кажеш на детето дека не е доволно добро во споредба со некој друг е деморализирање и поттикнува депресија, а може да доведе и до непочитување на другите, тврди Карања.
А пак, забелешките како „момчињата не плачат“ или „девојките седат мирни“ – се стереотипни коментари коишто може да бидат многу штетни.
– Замислете постојано да му кажувате на детето да не се изразува себеси. Детето учи да биде тивко, се согласува на сѐ, не ја слуша неговата интуиција… Што се случува кога таквото дете е физички вознемирено? Тоа молчи и не плаче затоа што верува дека така мора да биде. Децата многу можат да страдаат поради стереотипните уверувања што им се пренесени, објаснува таа.
7.Општа пофалба
Иако пофалбата е позитивен мотиватор за сите суштества, важно е таа да е вистинита и исправна. Според Карања, на детето не треба да му се кажува дека е совршено, бидејќи на тој начин се замисла во којашто веќе не се очекува тоа „да расте“.
8.Критикување на изгледот или коментирање нечија тежина
Позитивната слика за телото често се поврзува со самодовербата и здравото однесување. Знаеме дека децата учат гледајќи и слушајќи. Критикувањето на сопственото тело или телата на другите пред вашето дете може да изгледа безопасно бидејќи не е насочено кон самото дете, но децата често ги интернализираат овие пораки и тие можат да почнат да влијаат на начинот на којшто тие се гледаат себеси.
9.Караници во семејството
Истражувањата покажуваат дека децата кои се постојано изложени на судири и конфликти, за време на коишто се повишува гласот и се користи „лош јазик“, може да развијат зголемени отчукувања на срцето и реакции на хормонот на стрес. Според психолозите, децата забележуваат расправии и несогласувања дури и кога родителите мислат дека тоа е невозможно. Ова може да доведе до поголема опасност од емоционални и проблеми во однесувањето.