Во последниве години, социјалните мрежи станаа главниот канал преку кој младите се информираат, забавуваат и поврзуваат. Но, покрај креативните и инспиративни содржини, алармантно расте бројот на видеа што документираат насилство тепачки, понижувања и опасни предизвици. Таквите видеа не само што стануваат вирални, туку често добиваат илјадници лајкови и споделувања за само неколку часа.
Прашањето е: како насилството стана забава, а гледачите публика што аплаудира?
Деновиве на социјалните мрежи беше споделено видео од ТикТок ликовите Лара и КТ, кои се расправаат и физички се напаѓаат еден со друг. Видеото за само еден ден собра над 10.000 лајкови, а почнаа да се појавуваат и „римејк“ верзии на истото. Сè уште не е јасно дали тепачката е исценирана или реален напад, но она што е сигурно е дека предивикува внимание.
Друг, многу посериозен случај се случи при напад врз 11-годишно девојче од други девојчиња, кој бил снимен и објавен на ТикТок. Жртвата се плашела да каже на родителите, а таткото дознал за инцидентот токму преку интернет и го пријавил во полиција. Овој пример покажува колку лесно се шири содржина што може да предизвика траума и дополнително понижување за жртвата.
Механизмот на виралноста
Алгоритмите сакаат шок
Платформите, како ТикТок или Инстаграм, автоматски го промовираат содржини што создаваат силни емоции, гнев, страв или возбуда. Насилството природно привлекува внимание и алгоритмите тоа го „наградуваат“ со повеќе прикажувања.
Ефектот на „публиката“
Кога младите гледаат дека некое видео станува популарно, несвесно се мотивираат и самите да снимаат или споделуваат слични содржини.
Од шега до реалност
Некои видеа изгледаат како сатирични сценки, но границата меѓу „лажно“ и „вистинско“ насилство често е нејасна и токму тоа ја зголемува нивната привлечност.
Психолошки и општествени последици
Нормализација на агресијата
Кога насилството станува популарно и се претставува како „забава“, младите почнуваат да го доживуваат како нешто нормално и прифатливо. Наместо да го препознаат како опасно и штетно однесување, тие може да го гледаат како средство за стекнување внимание и слава. Психолозите предупредуваат дека честото гледање вакви видеа може да ја намали емпатијата кај младите и да ја зголеми толеранцијата кон агресија. На долг рок, ова создава култура во која насилството не се осудува, туку се наградува со лајкови и прегледи.
Дополнителна виктимизација
Жртвите не страдаат само од самиот напад, туку и од траумата дека снимката од нивната болка кружи на интернет. Коментарите полни потсмев или исмевање дополнително ја зголемуваат нивната болка, па често се чувствуваат двојно казнети, прво од напаѓачите, а потоа и од јавноста. Ова може да предизвика анксиозност, депресија и чувство на изолација. Истражувањата покажуваат дека ваквата јавна експозиција го зголемува ризикот жртвите да избегнуваат пријатели, училиште или јавни места од страв дека сите ја виделе снимката.
Страв и недоверба
Многу млади не зборуваат за ваквите ситуации бидејќи мислат дека родителите или наставниците ќе ги осудат, ќе ги казнат или нема да им веруваат. Стравот од дополнителни проблеми често ги спречува да побараат помош. Ова создава опасен круг во кој проблемот останува скриен, а насилството се повторува. Експертите препорачуваат да се развива доверба меѓу младите и возрасните преку разговори без закани, каде детето знае дека ќе биде сослушано и поддржано, а не обвинето.
Улогата на родителите, наставниците и општеството
Отворена комуникација
Наместо строги забрани и казни, потребни се искрени разговори. Децата треба да се чувствуваат слободни да зборуваат за тоа што гледаат на интернет без страв дека ќе бидат казнети или критикувани. Важно е родителите и наставниците да прашуваат: „Што мислиш за ова видео?“ или „Како би се почувствувал/а да си на местото на ова дете?“. На овој начин се поттикнува критичко размислување и градење лични ставови.
Дигитална писменост
Младите мора да знаат како да препознаат опасна содржина и зошто не треба да учествуваат во неа. Часови по дигитална писменост во училиштата и работилници за родителите можат да помогнат во разбирање на алгоритмите, ризиците од прекумерно користење и начини за заштита на приватноста. Преку примери и сценарија, децата учат дека зад секое видео има вистински луѓе со вистински чувства и последици.
Пријавување и поддршка
Кога ќе се појави видео со насилство, потребно е брзо пријавување до платформите и институциите. Родителите и наставниците треба да знаат на кого да се обратат и како да постапат без одлагање. Паралелно, жртвите мора да добијат психолошка поддршка и правна заштита. Ова не само што им помага да закрепнат, туку и испраќа порака дека општеството не толерира вакво однесување.
Јавни кампањи
Потребни се образовни и медиумски кампањи што ќе ја покажат вистинската страна на ваквите видеа, не како забава, туку како чин со последици. Кога јавноста ќе види примери каде напаѓачите се соочиле со казни, а жртвите добиле поддршка, се испраќа јасна порака дека насилството не носи популарност, туку одговорност. Вклучување на јавни личности, инфлуенсери и сами млади луѓе може да ја направи пораката поавтентична и да допре до поширока публика.